کتاب شمشیر بر دریا (2جلدی) اثر فرهاد میرزا قاجار

حاج فرهاد میرزا معتمدالدوله نشاط (۱۲۳۳ -۱۳۰۵ ه‍. ق) از مشاهیر و رجال وشاهزادگان عصر ناصرالدین شاه، فرزند عباس میرزا (نایب‌السلطنه) وعموی ناصرالدین شاه بود. با آن که به حسب سن، فرزند پانزدهم پدرش محسوب می‌شد، به رتبت بر دیگر برادران و شاهزادگان قاجاری پیشی گرفت؛ چنان که از 17 سالگی به امر برادرش، محمد شاه، حکومت لرستان و خوزستان را در دست گرفت بعدها نیز ناصرالدین شاه، علاوه بر سپردن زمامداری فارس (دو نوبت)، کردستان و همدان به فرهاد میرزا، در سفر فرنگ خود نیز او را به عنوان مشاور و راهنمای نایب السلطنه، کامران میرزا، منصوب کرد. فرهاد میرزا مرد قلم و شمشیر بود و در مراتب نظامی نیز صاحب عنوان بود؛ چنان که در سال 1276 به مقام میرپنجی و دریافت حمایل امیر تومانی نایل شد. اغلب گزارش‌های تاریخی، از عدالت، درایت و رعیت‌پروری او در ایام حکمرانی‌اش حکایت می‌کنند.«قمقام زخّار و صمصام بتّار» عنوان مقتلی است که فرهاد میرزا «در احوالات مولی‌الکونین، ابی‌عبدالله الحسین علیه‌السلام» نگاشته است.